تهران – میراث خبر: کتاب « دماوند، بلندترین کوه ایران» که توسط دو پژوهشگر اتریشی نوشته شده است شامل اطلاعات فرهنگی، اجتماعی و طبیعی درباره کوه دماوند است
و همچنین این کتاب دارای نقشه ای است که در نوع خودکاملترین نقشه ای است که تا به حال از دماوند تهیه شده و این امکان را در اختیار افرادی که قصد مطالعه موقعیت کوه دماوند و صعود به آن رادارند، قرار می دهد.
این یک اتفاق نبود که اتریشی ها درباره ایران به ویژه کوه بلند دماوند به تحقیق و مطالعه روی آوردند.رابطه کهن بین ایران و اتریش با «یوزف فرای فون هامر پورگشتال» در سال های 1856 – 1774 میلادی از شهر گراتس آغاز شد. پورگشتال درسن 14 سالگی وارد «آکادمی اورینت» شد که بنیانگذار آن ملکه اتریش « ماریاتزرا» بود.
وی با زبان فارسی آشناو شیفته مشرق زمین شد. ترجمه دیوان حافظ او توجه اروپاییان به ادبیات مشرق زمین را جلب کرد و پایه و اساس دیوان شرقی گونه شد.افرادی همچون « کوتشی» ، « تیتچه» ، « بوبک» ، « استارتیل ساور» ، « رشینگر» ، « دتیس» ، و «آلفونس گابریل» در معرفی ایران به اروپاییان سهم بزرگی به عهده داشتند.
اینک 150 سال است که اتریشی ها دانسته هایی درباره ایران و به خصوص دماوند ارایه کرده اندو دماوند همان دماوند است که بوده، پوشیده از برف سپید و شاید هم به کسانی که در جستجوی اسرارش هستند لبخند می زند.
در آذر ماه سال 1384 کتابی تحت عنوان « دماوند ، بلندترین کوه ایران» در تعدادی از کتابفروشی های تهران در دسترس عموم قرار گرفت.
نویسندگان این کتاب دکتر « کارل گراتسل» تاریخدان و پروفسور دکتر « روبرت کوستکا» باستان شناس از استادان دانشگاه گراتس هستند.
این دو نفر با دیگر همکاران خود در دو سفر عملی در سال های 1999 و 2000 میلادی و سه سال مطالعه تحقیقی در ارتیش، موفق به چاپ این کتاب شدند.
گراتس و کوستکا در مقدمه ناشر اتریشی چنین آورده اند: « قصه های هزار و یک شب ایران را از کودکی شیفته آن بودیم، با لذت به یاد می آوردیم. بعدها در مدرسه، در درس تاریخ ، به نام ایران آشنا شدیم.آنها پس از اشاره به درس تاریخ وشکست ایرانیان از اسکندر و خاطرات مارکوپولو و شیفتگی شان از خواندن سفرنامه « سون هدین» اتریشی و «هربرت تیشی» درباره ایران چنین ادامه می دهند:« تمامی این تصاویر که خیال ما را پروبال می داد، در خاطره مان باقی مانده و تصویری از مشرق زمین به ماداد، تصویری جذاب که آرزوی سفر ودیدن سرزمین های دور دست را در ما زنده نگه داشت.»
گراتسل و کوستکا در شرایط بعد از جنگ دوم نتوانستند به آرزوی خود دست یابند.باید چنددهه می گذشت تا آرزوی دوران جوانی آنها، سفر به مشرق زمین و جستجو و تحقیقات علمی کوهستان های آن تحقق می یافت.
سرانجام چنین روزی فرا رسید.آنها در سال 1970 میلادی با مینی بوس فولکس واکن با بار و بنه زیاد و مجهز به دستگاههای محاسبه واندازه گیری و وسایل کوهنوردی راه درازی را پشت سر گذاشتند تا به انتهای شمال شرقی افغانستان ، حدود مرز چین رسیدند. آن زمان این نقطه از جهان در نقشه جغرافیایی ناشناس بودو تکه سفیدی بیش نبودآنها این تکه سفید را روی نقشه مشخص کردن و به آن هویت جغرافیایی دادند :« بدین شکل ما در سفر به افغانستان برای اولین بار قدم در سرزمین ایران گذاشتیم .آن روزها عبور از جاده ها عملی ماجراجویانه بود! از شمال ایران، از دره کوه البرز گذشتیم و برای اولین بار در زیر آسمان آبی به عظمت دماوند با دامنه پوشیده از برف و یخ پی بردیم. در بازگشت تصمیم گرفتیم به این کوه بردیم. در بازگشت تصمیم گرفتیم به این کوه صود کنیم. این اولین برخورد ما با کوه های آسیا بود که با افغانستان و کوه های آن که فاقد تحقیقات علمی بود شروع شد.بعدها در سال 1975 میلادی به پامیر صعود کردیم و نتیجه تحقیقات مادر کتابی که تصاویر بسیاری داست منتشر و به سرعت نایاب شد.» گراتسل و وستکا در سال 1987 کتابی تحت عنوان « هنر و فرهنگ در حاشیه جاده ابریشم» و در سال 1990 کتابی به نام « کوه های مقدس دنیا» منتشر کردند که شامل کوههایی بود که براساس سنت های مذهبی و فرهنی و تاریخی به کوه های مقدس شهرت داشتند :« به این ترتیب پاسخ به این پرسش که چگونه به فکر افتادیم درباره بلندترین کوه ایران کتاب منتشر کنیم، داده شد.»
کتاب دماوند برپایه دو سفر علمی و تحقیقاتی گروهی در سال 1999 و 2000 میلادی و سه سال مطالعه تخصصی شکل گرفت. کارل گراتسل ، کلوک، روبرت کوستکا و والتر کوشل در تحقیقات میدانی نقش اساسی را برعهده داشتند. گروهی از محققان از جمله کامریت زمین شناس، لازار هواشناس ، پرنر دین شناس و ولینگر گیاه شناس با پژوهشگران همکاری کردند.
گراتسل درباره دلایل سفر به ایران و مطالعه بر کوه دماوند می گوید:« 10 سال در نپال هیمالیا با دستگاه فتوگرامتری کار کردم بعد از این که این پروژه تمام شد در فکر کارآینده بودیم .ما دوستی در تهران داشتیم و تلفن زدیم و شرایط مهیا شد و ما به دماوند صعود کردیم.»
گراتسل می افزاید:« دوستی، محبت و مهمان نوازی ایرانیان که زبان زد دنیا است ما را شیفته خودکرد.»
این محقق اتریشی می گوید :« در سال 2000 با اسب و قاطر بارها دور دماوندرا گشتیم و نخستین گروه از اروپاییان بودیم که اقدام به سفر دور دماوند کرده بودند.»
کوستکا نیز می گوید:« 30 سال بین دو سفرمان به دماوند فاصله افتاد اما ثمره این سی سال جدایی این کتاب است که میوه دماوند به شمار می رود.»
یکی از دستاوردهای ارزشمند این پژوهش در کتاب دماوند ، نقشه ای با مقیاس 150000 است .این نقشه براساس اطلاعات فضایی و برپایه محاسبات واندازه گیری ها به وسیله گروه تحقیقاتی تهیه شده است.
نقشه تهیه شده کاملترین نقشه ای است که تا به حال ازدماوند تهیه شده و این امکان را در اختیار افرادی که قصد مطالعه موقعیت کوه دماوند و صعود به آن را دارند، قرار می دهد.
ایرج هاشمی زاده مترجم کتاب و مقیم اتریش درباره جشنی که برای معرفی چاپ آلمانی این کتاب در شهر گراتس برگزار شده بود ، در ابتدای کتاب تحت عنوان یادداشت های مترجم چنین نوشته است :« شب زیبایی بود.در قلب اروپا و هزاران کیلومتر دور از «دماوند» آن هم با شناخت و بضاعت حقیری که دامنگیر همه ماست که دماوند قله کوهی است در کنار تهران و چهار فصل پوشیده از برف ، همین و بس! و بعد کتاب را ورق می زنی تازه می فهمی « دماوند» ی که تو می شناسی با «دماوند» ی که این جماعت فرهنگی می خواهند به تو معرفی کنند دو کوه متفاوت است!».
« ترجمه و انتشار «دماوند در ایران» ضروری بود.دماوند شناسنامه ماست و شاید هم بهانه ای شود برای پژوهشگران و محققان ما به ویژه علوم طبیعی که سرزمین ناشناخته ما را جستجو و پژوهش کنند تاآینده اگر صحبت از قشقایی ها وبختیاری ها شد، فقط به این بسنده نکنیم که ایلی هستند که تابستان و زمستان ها کوچ می کنند و همین و بس!»
فرهاد ورهرام مستند ساز و پژوهشگر مردم نگار، پس از آگاهی از انتشار این کتاب به زبان آلمانی مصمم شد اقداماتی برای ترجمه و انتشار آن به زبان فارسی انجام دهد.
وی در یادداشتی که تحت عنوان « آنچه خود داشت ....» در کتاب دماوند، چنین آورده است: « چاپ این کتاب توسط ناشر اتریشی و با همکاری دانشگاه گراتس باعث خوشحالی ام شد و حسرت این که چرا کاشفان این سرزمین معرفی کنندگان آن درزمینه های باستان شناسی ، تاریخ، جغرافیا، مردم شناسی، معماری، هنر وادبیات و دیگر مقوله ها باید غیرایرانی باشند بر دلم باقی ماند و گویا آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد.»
شرایط انتشار این کتاب توسط دو ایرانی مقیم اتریش که در سرمایه گذاری یا فعالیت های فرهنگی هچگونه سابقه ای نداشتند و فقط به دلیل علاقه به سرزمین شان مهیا شد.
کتاب دماوند در 196 صفحه در قطع رقعی، دارای تصاویر متعدد رنگی و سیاه و سفید است و نقشه ی ضمیمه این کتاب شده که در نوع خود بی نظیر است.
از ویژگی های کتاب دماوند استفاده آن برای همگان است .نویسنده کوشیده است تا جایی که ممکن است مفاهیم علمی را برای خوانندگان ناآشنا به این مفاهیم ساده و قابل درک کنند.
در این کتاب پس ازمعرفی واژه شناسی دماوند ازدوران های کهن تا حال، اطلاعاتی نیز درباره زمین شناسی، آتشفشان ، آب و هوا، حیات گیاهی، نقشه های دماوند ازگذشته تا حال ، تاریخ کشف دماوند، دماوند در سفرنامه ها از قرن پانزدهم تا حال، دماوند از نگاه اسطوره و تاریخی و مذهب، سکونت گاه ها، مناطق مسکونی دردامنه دماوند، دامداری، قله ها، غارها و آثار تاریخی ، خطرات کوه و پناهگاه ها و سرانجام مطالبی را درباره گردشگری به تفصیل آورده شده است.
تنها مطلب افزوده به این کتاب از سوی ناشر ایرانی ، قصیده بلند «دماوندیه» از ملک الشعرای بهار است.
