تقسیمات جغرافیایی

موقعیت ،حدود و مشخصات جغرافیایی شهرستان  دماوند

شهرستان دماوند ،منطقه ای کوهستانی است که در قسمت جنوبی سلسله جبال البرز مرکزی و در قسمت شمال شرقی و هفتاد کیلومتری استان تهران واقع شده است. که از شمال به لاریجان از شهرستان آمل و سواد کوه از شهرستان قائم شهر، از جنوب و جنوب شرقی به گرمسار و ورامین و از شرق به شهرستان فیروزکوه و از غرب به تجریش تهران و شمیران و لواسانات محدود است.

این شهرستان جزء استان تهران بوده و مساحت آن در حدود 2/4645 کیلومتر مربع بوده و در جهت شرقی و غربی(طول )گسترش داشته و ارتفاع متوسط این شهرستان حدودا 1800متر از سطح آبهای آزاد است و در بین 20/35 تا 55/35 درجه عرض شمالی و 53/51 تا 10/53 طول شرقی واقع شده و بلندترین طول آن در جهت شرقی – غربی 130کیلومتر و در جهت شمالی- جنوبی 85 کیلومتر است و به شکل یک شش ضلعی نامنظم است .

(شهرستان دماوند بر اساس آخرین سرشماری سال 1385حدودا 98053نفر جمعیت داشته که از این تعداد72398 نفر (074/0)در جامعه شهری و 25655 نفر (026/0)در جامعه روستایی ساکن هستند.)شهرستان دماوند ،رودهن ، کیلان ، آبسرد و آبعلی دارای بخش مرکزی شامل دهستانهای تار رود ، ابرشیوه و جمارود (جمع آبرود)و بخش رودهن شامل دهستانهای مهرآباد و آبعلی است که 92 روستا را در خود جای داده است.

بخش اعظم این شهرستان کوهستانی است،به طوری که در شمال آن کوههای مرتفعی نظیر سیاه چال و چنگیزچال و در بخش جنوبی آن کوههای قره آغاج و در بخش میانی جلگه های گیلاوند و رودهن و بومهن که شیب ملایمی به طرف جنوب دارند،قرار دارند.

از نظر تقسیمات آب و هوایی دارای اقلیم نیمه استپی سرد در بخش میانی و در ارتفاعات،دارای اقلیم کوهستانی است که عمده نزولات آن به صورت برف است که در ارتفاعات2800-3000 متر به بالا این اقلیم را می توان مشاهده نمود.ارتفاع متوسط از سطح دریا حدود 2000متر و حداکثر درجه حرارت در تابستان 35درجه و حداقل آن در زمستان گاهی تا20- درجه می رسد و میزان بارندگی 325میلی متر بوده که در ارتفاعات از بارش بیشتری برخوردار است.از نقطه نظر درجه حرارت سردترین ماه سال به دی ماه با میانگین حدود 1/0و میانگین حداقل 1/5- درجه سانتی گراد و گرمترین ماه سال به تیر ماه با میانگین 9/25و حداکثر 3/32تعلق دارد.4ماه از سال آذر ،دی،بهمن و اسفند دارای شرایط اقلیمی خیلی مرطوب و آبان ماه شرایط مرطوب و فروردین نیمه مرطوب و دو ماه مهر و اردیبهشت دارای شرایط اقلیمی نیمه خشک و ماههای تابستان غیر از مرداد و شهریور شرایط بیابانی را دارا می باشد.بدین ترتیب شهرستان دماوند دارای اقلیم نیمه خشک سرد است که در تابستان به علت گرمای شدید ،خشکی فیزیکی و در زمستان بدلیل سرمای فوق العاده ،خشکی فیزیولژیک حاکم می گردد.این منطقه توسط رودخانه های پر آب تار و بار  و آه و ایرا ،دلیچای لار و سایر رودخانه های تار و بار که یکی ازآنها از شرق سرچشمه می گیرد و دیگری از شمال غربی جاری شده از قریه مشاء می گذرد. اتصال این دو رودخانه ،تشکیل رود دماوند را می دهد که ابتدا به طرف جنوب جاری شده و پس از پیمودن ارتفاعات کوه قوچ به جاجرود متصل می شود.

این شهرستان چون در میان کوههای برف گیر واقع شده ،اراضی اطراف آن به واسطه فراوانی آب،دارای باغهای متعدد و حاصلخیز است.روستاهای شمال غربی آن مانند احمدآباد و چشمه اعلاء و دشت مزار که باغستانهای آن میوهُ فراوان دارند. بخشهای مرکزی دماوند دارای زمینهای آبرفتی نسبتا وسیع قابل کشاورزی است.در این قسمت زمینهای زیر کشت و باغات میوه دیده می شود.در بخش جنوبی این شهرستان که فاقد آبهای زیر زمینی و دارای مناطق نسبتا خشک است از آمادگی کمتری برای کشت برخوردار است.در این مناطق میوه های گرمسیری مانند انار و انجیر به عمل می آید.در مناطق مرکزی انواع میوه ها و محصولات کشاورزی به ویژه سیب ،گلابی ،قیسی ،گیلاس ،آلبالو ،سیب زمینی ،گردو ،لوبیا ،گندم ،گوجه و خیار از محصولات فراوان و قابل صدور و فروش است.شغل اصلی مردم دماوند،کشاورزی و دامپروری بوده و هزاران خانوار روستایی از این راه امرارمعاش می کنند.البته از این میان عده ای با تولید صنایع دستی از قبیل :گلیم ،بافته های پشمی و سفال و کار در معدن و کارگاههای کوچک،و روستاهای اطراف کوه تا حدودی از توریست های منطقه زندگی خود را تأمین می کنند . وضعیت آب و هوایی سبب شده که این منطقه از پوشش گیاهی خوبی برخوردار باشد و همین باعث شده تا زمینه برای فعالیت دامپروری مهیا گردد.وجود نهرها،رودخانه ها و چشمه ها سبب گردیده تا باغ ها و کشتزارهای متعدد و فراوانی بوجود آید.

در سالهای اخیر پرورش زنبورعسل دراین شهرستان ،یکی از شغل های قابل توجه بوده و عده زیادی را به خود مشغول کرده است .عسل دماوند اکنون از لحاظ جنس و مرغوبیت توجه بسیاری را در بازار به خود معطوف داشته است.

این شهرستان از مناطقی است که با امکانات بالقوه و خدادادی اعم از مواد معدنی ،تولیدات قابل توجه کشاورزی و دامی ،گیاهان کمیاب و دارویی ،چشمه های فراوان آب معدنی ،می تواند عرصه های نوید بخشی در جهت اعتلای شهرستان و استان باشد.و وجود آثار باستانی و مناظر دیدنی و زیبای کوهستانی که در استان بی نظیر است می تواند همه ساله عده زیادی را به سوی خود جلب کند.

قله بلند و باشکوه دماوند با ارتفاع 5671متر در 25کیلومتری شمال شهر دماوند واقع شده و بلندترین قله کشور ایران است ،همیشه پر برف بوده و به عنوان نماد و سمبل ملی همواره مورد توجه و اهمیت بوده و فعالیتهای درونی آن کاملا متوقف نشده و اغلب زلزله های ضعیف و یا متوسطی که در مواردی شدید شده است هنوز ادامه دارد.بدین سبب بناهای این شهر و اطراف آن از ابتدای پیدایش آن تاکنون چندین بار خراب شده اند.بخش مرکزی شهرستان دماوند ،شهر دماوند است که در دامنه قله و در میان درهُ حاصلخیز و باصفا و در 25کیلومتری جنوب قله و در 70کیلومتری شرق تهران واقع  شده است .این شهر در 52درجه و 4دقیقه و 35درجه و 43دقیقه عرض جغرافیایی واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 2287متر و دارای چهار محله ُ درویش در سمت شمال ،محلهُ قاضی در شرق ،چالکا محله در غرب و محلهُ فرامه (چریک) در جنوب شهر واقع شده و به سمت شمال به طول 75کیلومتر به فیروزکوه و 180کیلومتر به قائم شهر مرتبط می گردد.همچنین از طریق جاده ای به فاصله 10کیلومتر به سمت شمال باختری به جادهُ آسفالته تهران- آمل متصل می شود.

شهر دماوند در درهَ ای به طول 9کیلومتر بنا گردیده که اطراف آن را کوههای متعدد و بهم پیوسته ای احاطه نموده که جزو رشته کوههای البرز محسوب می شود.اما نزدیکترین کوهها ،که در کنار و مجاورت شهر واقع شده اند از سمت خاور ،کوههای نیل و زرد و از سمت باختر ،کوههای سر حال و تل کمر می باشد.

آب و هوای شهر سردسیری و ییلاقی بوده،بیشترین درجه حرارت در تابستانها27درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستانها 20درجه زیر صفر می باشد.میزان باران سالیانه به طور متوسط 350میلی متر است.

تره بار ، گندم ،علوفه ،سیب ،گلابی و دیگر میوه های سردسیری از فرآورده های اطراف این شهر به شمار می روند. البته سیب زمینی ،لوبیا سبز ،سیب درختی و اکثر میوه های درختی را صادر می کنند.آب کشاورزی از چشمه سارها ،رودخانه و چاههای عمیق و نیمه عمیق و آب آشامیدنی از چاه عمیق تأمین می شود.برق دماوند جزو برق منطقه ای تهران بوده و از شبکه سراسری تأمین می گردد.

در کوههای اطراف شهر ،درختان اورس(سرو کوهی) ،انجیر ،زرشک ،بادام کوهی و گیاهانی که کاربرد داروئی و صنعتی دارند مانند گل گاوزبان ،کاسنی ،گل ختمی ،خاکشیر ،قدومه ،گل بنفشه ،شیرین بیان ،باریجه ،بومادران ،گون ،کتیرا و روناس بطور پراکنده می روید.همچنین پوشش گیاهی غنی ،چرای دام را تأمین می کند.

قوچ و میش ،بزکوهی ،شوکا ،پلنگ ،خرس ،گراز ،شغال ،روباه ،خرگوش ،کبک ،تیهو و قرقاول از جمله جانوران و پرندگانی هستند که در کوههای اطراف این شهر وجود دارند.

قابل توجه است که قله با شکوه و با عظمت دماوند که از تهران و مناطق اطراف قابل روُیت است از خود شهردماوند قابل روُیت نیست.

شهرستان دماوند در گذشته جزء استان مازندران بود، که در سال 1325شمسی به شهرستان تبدیل گردید و در سال 1355شمسی طبق تقسیمات کشوری جدید جزء استان تهران محسوب گردید.

شهرها

1- دماوند- شامل محلات زیر: 

1- فرامه	8- اوره	15- شهرک روح افزاء	22- گیلاوند مرکزی
2- چالکاء	9- احمد آباد	16- شهرک امامیه	23- شهرک سپاه
3- قاضی	10 - مشاء	17- شهرک قلعه پا	24-جیلارد نو
4- درویش	11- چشمه اعلاء	18- شهرک جهاد	25- ولیران و اصطلک
5- جیلارد	12- دشتبان	19- شهرک توحید	26- شلنبه
6- روح افزاء	13- دشتک	20- شهرک فرهنگیان	27- لونه
7- دشتمزار	14- حصارین	21- شهرک ولیعصر(عج)

2- کیلان – شامل محلات زیر: 

 

 

 

 

1- کیلان	2- فاجان	3-اتحاد(کاراز)	4-کوهان
5- کردر	6- ساران	7- زیارت

 

 

 

3- رودهن – شامل محلات زیر:

1- رودهن

2- نمیر

3- سادات محله

4- کریتون

 

4- آبسرد - شامل محلات زیر:

1- آبسرد	2- قلعه کهنه	3- مرانک
4- تاسکین	5- اتابک بالا	6- اتابک پایین

 

5- آبعلی – شامل محلات زیر:

1- آبعلی

2- آه

 

تقسیمات جغرافیایی - قسمت بخش ها:

 

1- بخش مرکزی:

1-1دهستان مرا (تار رود) "با مرکزیت روستای مرا" – شامل محلات زیر:

1- مرا	6- حصار بالا	11- اشندر	16- جوز درخت
2- خرمده(آخوربدین)	7- حصار پایین	12-اسلام آباد	17- حسین آباد
3- کاجان	8- کال دشت پایین(ترقی)	13- آب چشمه	18- علی آباد والی
4- تمیسیان	9- کال دشت بالا(قوایی)	14- اصلان	19- کبود دره
5- زره در	10- چنار شرقی(عرب ها)	15- اوزن دره	20- ورجه

 

1-2 دهستان آبسرد(جمع آبرود)  "با مرکزیت روستای آبسرد" – شامل محلات زیر:

1- بیدک	5- دو آب	9- دلی	13-دوست آباد
2- اهران	6-  بولان	10- سنگ آسیاب	14- هورتیه
3- وادان	7- تنگه بولان	11- شمس آباد	15- فاجان
4- ویرانه	8- اوچونک	12- هاشمک

 

1-3 دهستان سربندان(ابر شیوه)  "با مرکزیت روستای سربندان"- شامل محلات زیر:

1- سربندان	7- آرو	13- گرم آب سرد	19- مشهد
2- جابان	8- مومج	14- مغانک	20- رود افشان
3- آئینه ورزان	9- کهنک	15- سقز دره	21-کلاهک
4- خسروان	10- هویر	16- شاه بلاغی	22- چهل چشمه
5- سرخ ده	11- یهر	17- قلفک	23- دلی چای
6- سید آباد	12- دهنار	18-کفتار دره(یدره)	24- لی پشت

 

 

2- بخش رودهن:

 2-1 مهر آباد – "با مرکزیت روستای مهر آباد" – شامل محلات زیر:

1- گل آهک	4- خورین	7- شاطر محمد	10- نوده
2- چنار غرب	5- تخته ها	8- گندک	11- یلقان دره
3- عباس آباد	6- جشمه ها	9- ولی آباد	12- باغ گمرک
			13- آب کلاه

 

2-2 آب علی- "با مرکزیت روستای آبعلی" – شامل محلات زیر:

1- مبارک آباد	5- هزار دشت	9- تَجَرَک بالا	13- سرپولک
2- وسکاره	6- اَنّا	10- تَجَرَک پایین	14- قائم محله
3- آروینه	7- پیست آبعلی	11- جعفر آباد	15- سنگ دروازه
4- جورد	8- سادات محله	12- ضرغام	16- تیرک
			17- مندانک