بدون تردید رونق شهرک صنعتی دماوند در برهه کنونی در گرو همت عمومی مسئولان، سرمایه‌گذاران و متخصصان بخش تولید است و باید به این امر بیشتر پرداخته شود.
هدف از ایجاد شهرک‌های صنعتی، اشتغال‌زایی، جلوگیری از مهاجرت‌های منطقه‌ای، متوازن ساختن سیاست‌های توسعه، حمایت از رشد سریع صنایع به خصوص واحدهای کوچک، جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی در مکانی با کارایی بالا، کاهش سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت‌های اولیه، تسریع و تقویت فرایند انتشار مهارت و دانش بین واحدهای مستقر،تسهیل فرایند تقلید و دسترسی به فناوری جدید و بهره‌برداری از نتایج حاصل از تحقیق و توسعه واحدهای پیشرو است.
همچنین پدید آمدن هم‌جواری صنعتی بدین نحو، حذف یا کاهش آلودگی‌ها را کم‌هزینه‌تر می‌سازد.
دستیابی به اهداف فوق در یک شهرک صنعتی نیازمند لحاظ کردن مکان‌یابی بر اساس معیارهای توسعه پایدار و توجه به عوامل انسانی است.
شهرک‌های صنعتی؛ موتور محرک روستا
از میان اهداف بالا، یکی از مهم‌ترین هدف‌ها در تاسیس شهرک‌های صنعتی، دسترسی به نیروی کار ارزان‌قیمت یا از بین بردن بیکاری در مناطق روستایی مجاور است و دور بودن از امکانات اساسی مثل آب، برق و گاز با توجیه اقتصادی دیگری جبران می‌شود.
چنانچه صنایع تبدیلی و تکمیلی در شهرک صنعتی موجود باشد و به نهاده‌های روستایی در کار و مواد اولیه تکیه داشته باشد، شهرک‌های صنعتی می‌توانند به عنوان موتور محرک روستا نقش‌آفرینی کنند.
اشتغال‌آفرینی پایدار، افزایش درآمد روستاییان، بهبود امکانات زندگی و کاهش فاصله نابرابری بین ساکنان شهر و روستا از مهم‌ترین دلایل رغبت متصدیان دولتی به راه‌اندازی چنین شهرک‌هایی است.
بنا بر مطالعات متعدد انجام شده روی نواحی یا شهرک‌های صنعتی مجاور روستا،این مجموعه‌ها از نظر ایجاد اشتغال موثر بوده و در طولانی‌مدت بر روند توسعه روستا تاثیر می‌نهند؛ اما به دلیل اینکه جهت‌گیری کشاورزی شهرک چندان قابل توجه نیست، تاثیر مهمی در تغییر بهره‌وری کشاورزی و ایجاد پیوند میان بخش‌های باغبانی و کشاورزی و صنعت ندارد.
نکته مهم دیگر در این شهرک‌ها، این است که استفاده از کارگران و منابع غیرمحلی به نسبت منابع محلی غلبه داشته و محلی‌گرایی از حداقل جایگاه برخوردار بوده است.
دلیل استفاده کمتر از کارگران محلی نیز کم‌سوادی و عدم آشنایی با مهارت‌هاست؛ به طور معمول، کارگران شهرک صنعتی درآمد بیشتری از کارگران کشاورزی داشته و از الگوی مصرفی و رفاه بیشتری برخوردارند.
نکته منفی این طرح این است که در طولانی‌مدت، رغبت برای کار در بخش کشاورزی کاهش می‌یابد؛ در صورتی شهرک صنعتی می‌تواند باعث تحرک بخش کشاورزی و باغبانی منطقه شود که صنایع شهرک شامل تعدادی از نوع تبدیلی و تکمیلی و غذایی باشد و مواد اولیه از روستاهای پیرامون تهیه شود یا مواد مورد نیاز بخش کشاورزی و دامپروری را تامین کند.
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند در این راستا اولویت با استفاده از منابع محلی و عوامل کار روستایی باشد.
به‌روزرسانی آمارها؛ نیازی جدی
متاسفانه آمار موجود در سایت سازمان شهرک‌های صنعتی استان تهران از تیر ماه سال پیش به‌روز رسانی نشده است.
بنا بر آمار مذکور تا 24 تیر 92، شهرک صنعتی دماوند 2، شش عقد قرارداد با صنعت‌گران برای حضور در شهرک داشته است.
جهت‌گیری خاصی برای استقرار صنایع ویژه‌ای اندیشیده نشده و خبری مبنی بر مطالعات تشکیل خوشه صنعتی یا فناوری یا ارتباط با دانشگاه‌های صنعتی یا مراکز فناوری برای شهرک صنعتی دماوند منتشر نشده است.
شهرک فناوری پردیس به عنوان یکی از مراکز پیشرو در تولید علم و تکنولوژی و تحقیقات تجاری کشور با شش شهرک صنعتی در استان‌های دیگر قرارداد همکاری منعقد ساخته و این در حالی است که شهرک صنعتی دماوند می‌تواند پیش از راه‌اندازی و واگذاری اراضی با تدوین استراتژی‌های مناسب به استفاده حداکثری برای بهره‌برداری از امکانات پیرامونی بپردازد.
نزدیک‌ترین شهرک به مجموعه پارک فناوری پردیس، شهرک صنعتی دماوند خواهد بود و هنوز که بعد از هشت سال از آغازین گام می‌گذرد و هیچ‌گونه همگامی و همراهی برای استفاده از مطالعات نه با پردیس، که با هیچ مجموعه مطالعاتی دیگر نیز گزارش نشده است.
همچنین هیچ الگوی ویژه‌ای برای نظام‌مندی شرکت‌ها و متقاضیان خواهان حضور در شهرک مبنی بر نحوه مشارکت با روستاهای اطراف و یا تاسیس صنایع تکمیلی تبدیلی بخش کشاورزی وجود ندارد.
غالبا و در همه شهرک‌های صنعتی تصمیمات پیرامون راه‌اندازی کلینیک‌های تخصصی کسب و کار، احداث ساختمان‌های فناوری و آموزشی و حتی سیاست‌گذاری‌های اصلی بعد از عقد قراردادها و ساخت و استقرار کارگاه‌ها در یک شهرک صورت می‌پذیرد و این موضوع به شدت به اتلاف زمان و سرمایه و خسران بخش خصوصی منجر خواهد شد.
شهرستان دماوند سالیان سال است که از داشتن صنایع شایسته محروم بوده است؛ اکنون که بنا بر داشتن شهرک صنعتی است، باید با تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی صحیح، جهت‌گیری‌های اصلی و سمت و سوی صنایع شهرک پیش از عقد قراردادها مشخص شده، امکانات لازم برای مشاوره و تحقیقات پیش از ورود کارآفرینان و صنعت‌گران مهیا و اقدامات لازم برای راه‌اندازی مراکز آموزش مهارت‌های موضوعه فراهم شود.
همچنین از ورود سودجویانی که در پی خرید و فروش املاک و دریافت تسهیلات هستند، باید جلوگیری شود تا بعد از سالیان، دوباره به فرایند زمان‌بر تعیین تکلیف قراردادهای راکد و هیئت حل اختلاف و داوری منجر نشود و به تضییع و اتلاف منابع بیت‌المال نینجامد.
لزوم توجه به جانمایی‌هایی اقتصادی و زیست محیطی
مطالعات برخی کارشناسان، عوامل مورد نیاز برای استقرار یک شهرک صنعتی متناسب با فضای پیرامونی را مد نظر قرار داده و برخی پیشنهادات را ارائه می‌سازد.
داشتن اولویت‌ها و مشوق‌هایی برای حمایت از صنایع تبدیلی و تکمیلی برای محصولات کشاورزی و باغی،اتخاذ تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌هایی مبنی بر افزایش مشارکت نیروی کار مازاد روستا امر مهمی است.
حضور صنایع متنوع و متفاوت در عین اولویت داشتن صنایع تکمیلی و غذایی با لحاظ برنامه‌ریزی برای حفظ صرفه‌های اقتصادی در استفاده از نهاده و ستاده‌ها نیز باید مورد نظر باشد.
لحاظ کردن جانمایی‌هایی اقتصادی و زیست محیطی و منظم برای جلوگیری از ناموزونی یا بادکردگی ساختار شهرک هم مهم است.
جلوگیری از تنوع بی‌ربط و بدون ضابطه صنایع موجود در راستای حفظ صرفه‌های اقتصادی، اتخاذ تصمیم در جهت ایجاد حلقه‌ها و زنجیرهای تولید و میل به خوشه‌سازی، فراهم ساختن امکان تاسیس دانشگاه‌های تخصصی و کاربردی و مراکز فنی و حرفه‌ای جهت آموزش مهارت‌های لازم مرتبط با صنایع جهت کادرسازی هم باید در دستور کار قرار گیرد.
جوان؛ عامل کارآفرینی
در سخنان مسئولان، همواره یکی از دلایل توسعه زیرساخت‌هایی مثل شهرک صنعتی، اشتغال جوانان ذکر می‌شود؛ اما هیچ‌گاه در مرحله راه‌اندازی و تاسیس کارگاه و کارخانه حمایت‌های لازم از جوانان به عمل نمی‌آید و بیشتر به عنوان عامل کار و کارگری به آنان می‌نگرند تا عامل کارآفرینی.
این موضوع در منطقه ما که رونق فعالیت‌های سوداگرانه به واسطه خرید و فروش زمین‌های باغ و ویلا جریان دارد، بیشتر به چشم می‌خورد و جوانان کمتر به سمت و سوی فعالیت‌های کارآفرینانه سوق می‌یابند.
همچنین انجام فعالیت‌های کارآفرینی به پذیرش ریسک و تحمل سختی و ناملایمات مرتبط می‌شود که بنا بر نقل قول‌های متداول عامه و نه پژوهش‌های علمی دانشگاهی،با آب و هوای معتدل و ملایم دماوند سازگار نیست.
اما از جانب دیگر هیچ‌گونه انجمن کارآفرینی یا سازمان مردم‌نهاد این‌گونه در شهر موجود نیست و هیچ‌گونه فرهنگ‌سازی نیز در این‌باره صورت نگرفته است.
سزاوار است دانشگاه‌های شهر نسبت به حجم عظیم فارغ‌التحصیلی که هر سال تحویل جامعه می‌دهند و به خصوص دانشگاه آزاد که گرایش‌های مهندسی و وابسته به صنعت بیشتری دارد، نسبت به شغل این مجموعه جوانان به خصوص جوانان شهر بی‌تفاوت نباشد و این نقش فرهنگ‌سازی را بر عهده گیرند تا با برگزاری دوره‌های کارآفرینی (خارج از روند سه واحد کارآفرینی مصوب دانشگاهی) و تعلیم برخی مهارت‌های لازم برای این موضوع نقش عمیق‌تر و مفیدتری در شهر ایفا کند.
همچنین در فقدان انجمن‌های مردم‌نهاد متنوع با موضوعات گوناگون، مسئولیت و فعالیت بیشتری از انجمن‌های موجود برای اثرگذاری بر فرهنگ عمومی شهر انتظار می‌رود.
دوری از تصمیمات پدرسالارانه
استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای از تکیه کلام‌های همیشگی سیاست‌مداران در مقیاس‌های شهر، استان و کشور است.
همان‌گونه که پیش‌تر ذکر شد، یکی از این ظرفیت‌ها، اندیشه، تجربه و راهکارهای بسیاری از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران توانمند همشهری است.
جوانان توانمندی در شهر حضور دارند که باید برای کارآفرینی و ترویج فرهنگ ایجاد شغل و تاسیس کارگاه و کارخانه و دامپروری و مزرعه و پیوستن به تولیدگران از حمایت‌های متصدیان شهری اطمینان یابند و از ارتباطات مفید مسئولان با مقامات بالاتر بهره جویند.
از مشورت‌ها و راهکارهای ریش‌سفیدان و کهنه‌کاران این حوزه‌ها بهره جویند و از امتیازات تامین مالی و امکانات قابل دریافت بدین واسطه آگاهی یابند.
ابتکار تشکیل جمعی از جوانان و تامین شرایط بالا در راستای کادرسازی و تامین سرمایه‌های انسانی مورد نیاز به وسیله هر یک از مسئولان شهر رخ دهد، برای آینده نه چندان دور شهر می‌تواند بسیار گرانبهاتر و موثرتر از تصمیم‌سازی‌های پدرسالارانه ایشان برای شهرستان دماوند باشد.
در فقدان انجمن‌های کارآفرینی قوی، این مجموعه پشتوانه و حامی جوانان جویای نام و کارآفرین شهرستان خواهد بود.
لزوم استقرار صنایع نوین
همچنین اگر بر دعوت از سرمایه‌گذاران برای مشارکت در توسعه و پیشرفت شهرستان بین مسئولان شهر توافق شد؛ چنانکه این امر فقط در مصاحبه‌های مسئولان شهر رایج است، باید بخشی از این سرمایه‌ها به تولید کالای با دانش و فناوری بالا و هایتک،کالاهای استراتژیک و همچنین تولید کالای قابل صادرات متمایل شود که همراه صنعت، بخش علمی فناورانه و آشنایی با بازارهای جهانی نیز به توانایی‌های جوانان شاغلان صنایع افزوده شود.
به علاوه از این مسیر، شهر به اثرآفرینی و تولید ارزش افزوده‌ای بیش از حد صنایع مشابه در اقتصاد ملی دست یابد.
معدود صنایع پیشرفته واجد فناوری‌های نانو یا زیستی که در کشور راه‌اندازی شده‌‌اند، از مجموعه مطالعات توجیهی و امکان‌سنجی صنایع پیشرفته سازمان گسترش صنایع (ایدرو) بهره برده‌اند که مزیت مشارکت 50 درصدی ایدرو و تامین مالی و مجموعه کارشناسی را نیز همراه دارد و غالبا در چنین طرح‌هایی سرمایه‌گذاران دیار و موطن خویش را بهجذب این فناوری‌های پیشرفته مزین کرده‌اند.
با وجود دسترسی نه چندان دشوار به یک مجموعه طرح‌های هایتک در سازمان ایدرو که مطالعه علمی آن انجام شده و توجیه اقتصادی آن در مقیاس پایلوت بررسی شده و در غیبت عرضه کننده‌های مشابه، روی آوردن به تاسیس چنین صنایعی حاوی ارزش بالایی برای سرمایه‌گذار و شهر خواهد شد.
در مهر ماه 92 دستورالعملی توسط معاونت اول رئیس جمهور ابلاغ شد که استقرار صنایع نوین در شعاع 120 کیلومتری تهران را تسهیل کرد.
صنایع نوین شامل صنایع الکترونیک پیشرفته، مواد ابر رسانا، صنایع لیزر و اپتیک، تجهیزات پیشرفته هوشمند کنترل فرآیند و ابزار دقیق، صنایع هوافضا و صنایع بیوتکنولوژی و نانوتکنولوژی می‌شود.
مسئولان کمک کنند
فرماندار قبلی شهرستان دماوند در بدو تصدی مسئولیت فرمانداری شهرستان در مصاحبه‌ای اعلام کرد که دو اولویت حال حاضر شهرستان، ابتدا مسکن مهر و دیگری رونق شهرک صنعتی است.
همچنین در بازدیدهای چندباره و نشست‌هایی با صنعت‌کاران ناحیه آیینه‌ورزان درصدد پیگیری این اولویت و مساعدت به مجموعه فعال در منطقه مذکور برآمدند.
البته فرماندار فعلی نیز تاکنون یک نشست با متصدیان ناحیه صنعتی برگزار کرده؛ ولی به نظر می‌رسد، اولویت پیگیری‌ها و بیت‌الغزل فرمایشات ایشان آن‌گونه که در سایت فرمانداری منعکس شده، موضوع گردشگری و توسعه این بخش در شهرستان است.
در رد یا قبول نگاه‌های متفاوت که آیا توسعه در شهرستانی مانند دماوند باید یک‌جانبه باشد یا همه‌جانبه و آیا اولویت دادن یک بخش بر سایر بخش‌ها می‌تواند به کارآیی و بازدهی اقتصادی بیشتر برای شهر منجر شود یا نه، نکات بسیار می‌توان بیان کرد و هر فرمانداری نیز که مدتی در این شهر حضور داشته به گونه‌ای حرف زده و به دیگر روش عمل کرده است.
ولی در حال حاضر شهرک صنعتی دماوند انتهای آمال و آرزوی مدیران و دلسوزان شهرستان برای داشتن صنعت در شهر است و انتظار می‌رود فرماندار دماوند نیز برای این آرزوی مردم، تدبیر و تلاش بیشتری مصروف دارند.
توجه به نکته‌های متفاوت و حتی بعضا متناقض، نیازمند داشتن یک شورای تصمیم‌سازی و نظارت بر روند رشد و توسعه شهرک صنعتی دماوند است؛ وگرنه از نگاه سازمان شهرک صنعتی هر کسی زودتر مراجعه کند، حق بهره‌برداری خواهد داشت و این نحو اجرا، برخی معضلاتی که در بالا ذکر شد را به همراه خواهد داشت و به ایجاد هم‌افزایی اقتصادی و بهره‌بردن از صرفه تمرکز و ایجاد فایده برای شهر منجر نخواهد شد.
نزدیک به یک سال از دوره نمایندگی مجلس مشهدی‌عباسی می‌گذرد؛ نماینده شهرستان در نطق‌های قبل انتخابات خود همواره مشکل بیکاری گسترده در سراسر منطقه را متذکر می‌شد ولی در طول سال گذشته پیرامون پیگیری موضوع شهرک‌های صنعتی به عنوان یکی از محورهای ایجاد شغل تنها یک خبر در سایت ایشان منتشر شده که آن هم مربوط به حضور ایشان در افتتاحیه شهرک صنعتی فیروزکوه همراه استاندار است.
سزاوار است نماینده مردم در مجلس به واسطه تعهد به مردم دیار خویش در جهت تامین اشتغال لازم شهر و روستا، فروتنانه دست یاری به سوی سرمایه‌گذاران و صنعت‌گران ببرد و از توانمندان اقتصادی و کارآفرینان همشهری و غیرهمشهری تقاضای حضور در عرصه تولید و اشتغال‌آفرینی را برای حوزه انتخابیه خویش بنماید.
منبع: فارس
